Anadolu’nun mutfak kültürünü konuşurken bazı lezzetler vardır ki sadece damakta değil, gönülde de iz bırakır. İşte Höşmerim tam da böyle bir tatlı. Her lokmasında hem geçmişten gelen bir mirası hem de yöresel kimliği hissettiren, adıyla bile bir hikâye barındıran özel bir lezzet.
Yörüklerin Sofrasından Günümüze
Höşmerim’in hikâyesi, Balıkesir’e yerleşen Yörüklerin sofralarında başlar. Evliya Çelebi, Seyahatnâme’sinde Balıkesir’de bu tatlının varlığından söz eder. Teleme peyniri, şeker ve irmikle yoğrulan bu tatlı, Osmanlı mutfak kültürüne de dâhil olmuş, hatta ilk matbu yemek kitabı sayılan Melceü’t-Tabbâhîn’de bile yerini almıştır. Yani Höşmerim, yalnızca bir tatlı değil, yüzyılları aşan bir geleneğin taşıyıcısıdır.
“Hoş mu erimiş?”
Tatlıya adını veren hikâye ise dillere destandır. Rivayete göre, tatlıyı yapan kadın, tenceredeki peynirin kıvamını sorarken eşine “Hoş mu erimiş?” diye seslenir. Bu sorudan doğan “Hoş-merim” ifadesi zamanla bugünkü halini alır. Bir diğer görüşe göreyse ad, Farsça kökenlidir: “Hoş” (tatlı, güzel) ve “maram” (kaymak/krema) kelimelerinin birleşiminden türemiştir. Her iki açıklama da gösteriyor ki Höşmerim sadece damağa değil, dile de şenlik katmış.
Balıkesir’in Tescilli Gururu
Bugün Höşmerim denince akla ilk gelen şehir şüphesiz Balıkesir’dir. 31 Temmuz 2015’te coğrafi işaretle tescillenen Balıkesir Höşmerim Tatlısı, artık resmî olarak da bu kentin simgesi. Her yıl festivallerde, düğünlerde ve özel günlerde ikram edilen bu tatlı, bölgenin gastronomi turizminin de en önemli temsilcilerinden biri.
Anadolu’da Varyantları
Her yöre kendi damak tadını tatlıya uyarlamış. Balıkesir usulünde peynir olmazsa olmazken, Ankara’nın Kutludüğün köyünde höşmerim adı verilen tatlı, un, süt ve yağla hazırlanır. Bu da gösteriyor ki ad aynı kalsa da Anadolu’nun çeşitliliği mutfakta bile kendini gösteriyor.
Tatlıdan Fazlası
Höşmerim’i değerli kılan yalnızca lezzeti değil, aynı zamanda taşıdığı kültürel anlamdır. Bir tabakta, göçebelikten yerleşikliğe, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan bir tarih gizlidir. Her kaşıkta “geçmiş” ile “bugün” buluşur.
Sonuçta Höşmerim, Balıkesir’in mutfak mirası olmanın ötesinde, Anadolu’nun hafızasında yer etmiş bir tatlıdır. Belki de onu bu kadar özel kılan, sadece şeker ve peynirin uyumu değil; hikâyesi, rivayetleri ve nesilden nesile aktarılan o tatlı hatıralardır.
YORUMLAR