Okyanusların derinlikleri… İnsanlığın hâlâ tam anlamıyla keşfedemediği, gizemlerin hüküm sürdüğü, ışığın bile kolay kolay uğramadığı o büyülü yerler. İşte bu sessiz ve karanlık dünyada yaşayan bir canlı var ki, ona bakınca hem hayrete düşüyor hem de doğanın sınır tanımaz yaratıcılığına bir kez daha hayran kalıyoruz: Şeffaf kafalı balık.
Yaklaşık 800 metre derinlikte yaşayan bu sıra dışı tür, bilimsel adıyla Macropinna microstoma, belki de okyanusun en gizemli sakinlerinden biri. Onu diğerlerinden ayıran en dikkat çekici özellik ise adeta bir cam fanusu andıran kafatası. Bu sayede, başının içindeki gözleri ve dokuları dışarıdan net bir şekilde görebiliyorsunuz.
Cam Gibi Bir Baş, Teleskop Gibi Gözler
Bu balığın gözleri, tıpkı teleskop gibi yukarıya doğru bakacak şekilde evrimleşmiş. Derinlerde yaşayan canlılar için avını ya da tehlikeyi fark etmek kolay değildir; çünkü ışık neredeyse yoktur. Şeffaf kafalı balık, bu sorunu doğaüstü bir çözümle aşmış: Cam benzeri kafatasının içinden geçen ışık, ona yukarıdan süzülen en ufak hareketi bile yakalama imkânı veriyor.
Üstelik bu gözler, gerektiğinde öne doğru da dönebiliyor. Böylece hem yukarıdan gelen avını tespit edebiliyor hem de karşısındaki tehdidi görebiliyor. İnsanların radar sistemleri ya da gelişmiş dürbünleri varsa, onun da bu doğal “göz dürbünleri” var diyebiliriz.
Sessiz Avcı
Şeffaf kafalı balığın yaşam alanı, suyun üst katmanlarından çok daha sakin ama bir o kadar da acımasızdır. Burada, enerji harcamadan avlanmak hayati önemdedir. O da bu yüzden, akıntıya karşı hareketsiz kalarak pusuya yatar. Avı olan küçük denizanası, plankton ya da benzeri canlılar yakınına geldiğinde ise tek hamlede harekete geçer.
Bu yaşam biçimi, bize derin deniz canlılarının ne kadar enerji tasarrufu odaklı yaşadığını gösteriyor. Çünkü o derinlikte, bir lokma bile hayatla ölüm arasındaki fark olabilir.
İnsanlık Onu 80 Yıl Sonra Görmeyi Başardı
İlginçtir ki, şeffaf kafalı balık ilk kez 1939 yılında keşfedilmiş olsa da, uzun yıllar boyunca sadece ölü örnekler üzerinden incelenebildi. Canlı olarak su altında görüntülenmesi ise ancak 2004 yılında mümkün oldu. Yani bu sıra dışı balığın gerçek yaşam davranışlarını anlamamız, keşfinden tam 65 yıl sonra gerçekleşti.
Derin deniz araştırmalarında kullanılan özel robot kameralar, onun o büyülü, şeffaf kafasını ve hareketsiz duruşunu gözler önüne serdi. Görüntüler yayınlandığında bilim dünyası kadar, doğaya meraklı herkes adeta büyülendi.
Bize Ne Anlatıyor?
Şeffaf kafalı balık, yalnızca biyolojik bir merak unsuru değil. Aynı zamanda doğanın sınırlarını zorlayan yaratıcılığın bir sembolü. Okyanusların henüz çok azını keşfetmiş olan biz insanlar için, hâlâ milyonlarca bilinmeyen canlı türü olduğunun canlı bir kanıtı.
Belki de asıl ders şu: Dünya, biz ona ne kadar hâkim olduğumuzu sansak da, hâlâ kendi sırlarını saklamayı çok iyi biliyor. Ve bu sırlar, 800 metre derinlikte, sessizce, camdan bir başın içinde bakışlarını bize çevirmiş olabilir.
YORUMLAR