Bugün Türkiye’nin dört bir yanındaki şehirlerde yaşayan milyonlarca insan, yaşadıkları yerin adının geçmişte ne olduğunu çoğu zaman bilmiyor. Oysa Osmanlı döneminde şehirler farklı adlarla anılır, bu isimler hem resmi belgelerde hem de halk arasında kullanılırdı.

İşte tarihî kaynaklara göre Osmanlı döneminde en çok bilinen ve resmen kullanılan şehir adlarından bazıları:

En Bilinen Osmanlı Şehir İsimleri

İstanbul → Konstantiniyye, Asitane, Der Saadet: Osmanlı’nın kalbi. Fetihten sonra “Konstantiniyye” ismi hem belgelerde hem fermanlarda sıkça yer aldı.
Ankara → Engürü / Angora: Tiftik keçisiyle meşhur başkent, Osmanlı’da bu adlarla bilinirdi.
İzmir → Smyrna: Antik dönemden kalan bu isim, Osmanlı döneminde de kullanıldı.
Bursa → Hüdavendigâr: Osman Gazi’nin fethettiği ilk başkent, Hüdavendigâr Sancağı’nın merkeziydi.
Balıkesir → Karesi: Karesioğulları Beyliği’nin merkezi olan bu topraklar, Osmanlı’ya katıldıktan sonra da bu adla anıldı.
Manisa → Saruhan: Saruhanoğulları Beyliği’nin ardından Osmanlı sancağı oldu.
Aydın → Güzelhisar-ı Aydın: Aydın ilinin merkezini tanımlayan bu ad, hem coğrafi hem yönetimsel bir tanımdı.
Denizli → Lâdik: Osmanlı kayıtlarında bu adla anılmıştır.
Gaziantep → Ayıntap: Osmanlı döneminde önemli bir ticaret ve yerleşim merkeziydi.
Şanlıurfa → Urfa / Ruha: Dinî ve tarihî önemi büyük olan bu şehir, Osmanlı’da bu isimlerle bilinirdi.
Diyarbakır → Diyarbekir: 16. yüzyılda Osmanlı’ya katılan şehir, Diyarbekir Eyaleti’nin merkeziydi.
Elazığ → Mamuratülaziz: Sultan Abdülaziz döneminde kurulan bu şehir, adını da sultandan aldı.
Kayseri → Kayseri / Caesarea: Anadolu Selçukluları’ndan devralınan şehir, Osmanlı’da da aynı adla anıldı.
Erzurum → Erzurum / Theodosiopolis: Bizans’tan Osmanlı’ya miras kalan şehirlerden biri.
Trabzon → Trabzon: Fatih Sultan Mehmet’in fethinden sonra Osmanlı toprağına katıldı ve ismini korudu.
Konya → Konya: Anadolu Selçuklu başkenti olarak devralınan şehir, Osmanlı’da da adını korudu.
Mardin → Mardin: Mezopotamya’nın önemli yerleşimlerinden biri olarak tarih boyunca ismini koruyan şehirlerden.
Van → Van: Osmanlı döneminde Doğu Anadolu’nun en önemli merkezlerinden biri olarak bilinir.
Sivas → Sivas / Sebasteia: Roma ve Bizans döneminden kalan adı Osmanlı’ya da taşınmıştır.
Kütahya → Kütahya: Germiyanoğulları’ndan Osmanlı’ya geçtikten sonra aynı isimle anıldı.
Amasya → Amasya: Şehzadelerin eğitim gördüğü bu önemli Osmanlı şehri, adını koruyan nadir merkezlerden biri oldu.

Adlar Değişti, Ruhları Kaldı

Osmanlı dönemindeki bu şehir isimleri, sadece kelime değil; aynı zamanda dönemin siyasi yapısını, kültürel kimliğini ve halk hafızasını temsil ediyordu. Bugün Balıkesir’de yaşayan biri, aslında Karesi Beyliği’nin mirasını taşıyan bir şehirde yaşıyor.

Tarihî bilinç açısından bakıldığında, yaşadığımız yerin geçmişteki ismini bilmek; o toprağın karakterini ve geçmişini anlamamıza katkı sağlıyor.

Şefiye YILDIRIM