Manyas İlçesinin merkezi olan Manyas kasabası Manyas Gölü ovasının güneyinde ve denizden 46 km. Uzaklıkta bulunmaktadır. Güney ve güneybatısı fundalarla kaplı tepelerle çevreli olup, doğusu Susurluk ve Karacabey ovalarına uzanmaktadır. Manyas ovasının en derin noktasını Manyas gölü oluşturmaktadır. Gölün eski ismi (ARETİTİS LİNNE)’dir.

Manyas ovası kuşlarıyla meşhurdur. Kuş Cenneti diye bilinen yer hakkında XKOPAAL-Hellenio adlı eserinde siteyi’de bahseder, bol miktarda çeşitli kuşların bulunduğunu zikreder. Manyas ilçesinin bulunduğu bölgede eski devirlerin ihtişamına ait harabelerden başka iz kalmamıştır.

Eski ismi MİLOTOPOLİS veya PEMANİNOS olan Manyas’ın Ergili mevkiinde, 1952 yılında yapılan kazılarda VII. asra ait protokorinth sekaya peos parçaları ve VI. Asra ait Doğu Yunan Seramik parçaları bulunmuştur. Ani döküntü toprak içinde Ahanenit bullası bulundu ve böylece bu yerlerin, bir zamanlar İranlılalara ait bir merkez olduğuna dair bir işaret elde edilmişti. Bunlardan başka Helenistik ve Roma çağına ait adak ve mezar kabartmaları bulundu. 1955 yılındaki çalışmalarda ise, M.Ö.IV. asra ait Yunan Seramiği, İon zamanından çeşitli mimari parçalar ve Helenistik Devrine ait sur bulundu. Sonuç olarak bu bölgenin en geç VII. asrın başında yerleşmeye sahne olduğu, İranlıların burada yalnız bir işgal kuvveti bulundurdukları ve şehrin Yunanlar tarafından meskun bulunduğu anlaşılmaktadır.

1204 yılında bölgeyi Haçlılar işgal etmişlerdir. Yöre Bizanslılardan sonra Selçukluların egemenliği altına girmiştir. 1293 yılında (Mysile) kıtasına girmiş ve Balıkesir’i kendisine merkez yapmıştı. Manyas’ta buraya dahil bir mıntıka iken, bölge 1337 yılında Osmanlı idaresine “Karasi Vilayeti” adı altında geçmiştir. 1877 Türk-Rus harbi sonucunda, Kırım Türklerinden 25 hanelik bir göçmen kafilesi, Romanya yoluyla geçerek, bu bölgeye yerleşmiş ve etrafındaki köylüler tarafından TATAR KÖYÜ adı verilmiştir.

Bunlardan 15 yıl sonra Kafkasya’dan 25 hanelik bir göçmen kafilesi gelerek Maltepe eteklerine yerleşmişler, daha sonra muhtelif tarihlerde, Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan göçmenlerinden gelerek yerleşmesiyle Tatarköy büyüyerek, 3 km kuzeyinde olan meskun ve nahiye merkezi olan Kayaca köyünden, nahiye teşkilatı bu yere alınarak, Bandırmaya bağlı Manyas nahiyesi olmuştur.

Manyas Kurtuluş Savaşı sırasında Anzavur ve Çerkes Ethem ayaklanmalarına sahne olmuştur. 14 Eylül Manyas’ın düşman işgalinden kurtuluş günü olup, her yıl törenlerle kutlanmaktadır. Manyas 1936’ya dek Bandırma’ya bağlı bir bucakken, 1936 yılı Aralık ayında ilçe yapılmıştır. Burcu DEMİR