Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), geçtiğimiz günlerde Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nden başlayarak komşu ülkelere hızla yayılan maymun çiçeği (mpox) virüsü nedeniyle ikinci kez küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, yaptığı açıklamada, “Bu salgınları durdurmak ve hayat kurtarmak için koordineli bir uluslararası müdahale şart” diyerek durumun ciddiyetine dikkat çekti.

Maymun Çiçeği Nedir?

Maymun çiçeği (mpox), grip benzeri semptomlara ve iltihap dolu lezyonlara neden olan viral bir enfeksiyon olarak biliniyor. Bu virüs, daha önce sınırlı bölgelerde görülen bir hastalıkken, son yıllarda hızla yayılmaya başladı. 2022’de dünya genelinde yayılmaya başlayan mpox, özellikle Orta ve Batı Afrika’da etkili olmuş, ancak daha sonra Avrupa ve Kuzey Amerika’ya kadar yayılmıştı.

Mpox, genellikle suçiçeği, frengi veya uçuğa benzeyen döküntülerle başlıyor. Ciltte küçük şişlikler ve ardından beyazımsı sıvıyla dolu kabarcıklar görülebiliyor. Hastalık, genellikle ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, düşük enerji ve şişmiş lenf düğümleri gibi belirtilerle birlikte seyrediyor. DRC’de son zamanlarda tespit edilen yeni bir varyant olan “klad 1b”, hastalığın daha kolay bulaşmasına ve ölümcül olmasına yol açıyor.

Virüsün Hızlı Yayılması ve DSÖ’nün Uyarısı

2024’ün başından bu yana, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde (DRC) 13.700’den fazla vaka ve 450 ölüm kaydedildi. Bu vakaların büyük çoğunluğu, “klad 1a” adı verilen ve daha ölümcül olan bir varyantla bağlantılı. Bu varyant, özellikle yetişkinlerde %5, çocuklarda ise %10 civarında bir ölüm oranına sahip. Bu rakamlar, virüsün ne kadar tehlikeli olabileceğini gözler önüne seriyor.

Virüsün hızla yayılmasıyla birlikte, Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi ülkelerde de vakalar görülmeye başlandı. Bu yayılma, Afrika’nın diğer bölgelerine ve hatta dünya geneline ulaşabilecek potansiyel bir tehlike olarak değerlendiriliyor. DSÖ’nün bu durumu “uluslararası düzeyde endişe verici halk sağlığı acil durumu” olarak nitelendirmesi, üye ülkeleri virüse karşı acilen harekete geçmeye teşvik ediyor. Bu, aşıların ve tedavilerin daha fakir ülkelerle paylaşılmasını gerektirebilir.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Doğu ve Orta Afrika’da yayılan bu salgının ve farklı bulaşma yollarına sahip diğer salgınların durdurulması için toplulukların merkezde olduğu, kişiye özel ve kapsamlı bir müdahale gerekmektedir” diyerek uluslararası iş birliğinin önemine dikkat çekti.

Afrika’daki Durum ve Küresel Risk

Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi Başkanı Jean Kaseya, hastalığın kontrol altına alınmaması halinde küresel bir tehdit haline gelebileceği uyarısında bulundu. Kaseya, “Bu bildiri yalnızca bir formalite değil. Bu, harekete geçmeye yönelik açık bir çağrıdır. Artık tepkisel olma lüksümüz yok. Bu tehdidi kontrol altına almak ve ortadan kaldırmak için çabalarımızda proaktif ve agresif olmalıyız” dedi.

Afrika dışındaki sağlık yetkilileri de salgının daha fazla yayılma riskini değerlendirmek amacıyla durumu yakından izliyor. Pandemi ve Afet Yönetim Merkezi’nden Prof. Marion Koopmans, virüsün Avrupa’ya gelme riskinin “küçük ama mümkün” olduğunu belirterek, uluslararası seyahatlerin bu tür virüslerin yayılmasında kritik bir rol oynadığını vurguladı. Bu endişe, Kongo’daki vaka artışının Avrupa ve diğer bölgelere yayılma potansiyeli üzerine odaklanıyor.

Maymun Çiçeği Virüsünün Bulaşma Yolları

Mpox virüsü, genellikle enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla veya enfekte hayvanlarla veya kontamine materyallerle doğrudan temas yoluyla yayılıyor. Ancak Kongo’da tespit edilen yeni enfeksiyonların bazılarının yalnızca dokunma yoluyla yayılmış olması, hastalığın ne kadar bulaşıcı olabileceğini gösteriyor. Bu durum, okullarda ve iş yerlerinde yayılma riskini artırıyor ve toplum sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Mpox’un iki ayrı viral kladı olduğu belirtiliyor. Bu kladlardan biri, daha önce İngiltere de dahil olmak üzere 100’den fazla ülkeye yayılmış olan “klad 2” türü. Diğeri ise daha ölümcül olan ve DRC’deki son salgından sorumlu “klad 1b” varyantı. Her iki varyant da halk sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturuyor ve bu durumun ciddiyeti, DSÖ’nün ikinci kez küresel halk sağlığı acil durumu ilan etmesine yol açtı.

Geleceğe Yönelik Endişeler

Küresel hayır kurumu Wellcome’un uzmanı Josie Golding, “Salgın hastalıklar küresel çapta sağlık ve sağlık eşitliğine tehdit oluşturuyor. Mpox, Batı ve Orta Afrika toplumlarını onlarca yıldır etkiliyor ve ancak 2022’deki salgınla birlikte Avrupa ve Kuzey Amerika’da küresel ilgi gördü. Afrika’daki vaka sayısındaki artış, mpox’un devam eden ve artan tehdidini ortaya koyuyor. Hastalıkların daha da artmasını ve sınırları aşmasını beklemeden harekete geçmeliyiz” dedi. Golding, bu tür salgınların kontrol altına alınması için dünya çapında sürdürülebilir ve koordineli çabalar gerektiğini vurguladı.

NBC News’te yer alan habere göre, mpox virüsü için ABD’de aşılar mevcut, ancak bu aşılar Kongo gibi ülkelerde genel olarak erişilebilir değil. Virüsün uluslararası yayılma riski, özellikle Goma gibi büyük şehirlerde, direkt uçuşlar aracılığıyla artabilir. Bu durum, Avrupa ve diğer bölgelere virüsün taşınma potansiyelini artırıyor.

Maymun çiçeği virüsü dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı tehdidi olarak karşımıza çıkıyor. DSÖ ve diğer sağlık otoriteleri, bu tehdidi kontrol altına almak için uluslararası iş birliğinin şart olduğunu vurguluyor. Erken müdahale, aşıların dağıtımı ve halk sağlığı önlemlerinin hızlı bir şekilde devreye sokulması, bu salgının daha fazla yayılmasını önlemek için hayati önem taşıyor. Dünya genelindeki hükümetler ve sağlık otoriteleri, bu konuda proaktif adımlar atmazsa, maymun çiçeği virüsü küresel bir krize dönüşebilir. Havva ERTÜRK

Kaynak: Mynet