Balıkesir’in yöresel değerleri coğrafi işaret alarak dünyaya tanıtılıyor. Balıkesir tarihinde kendine önemli bir yer edinen Balıkesir Pullusu, işlemeleri ve kumaş kalitesiyle ön plana çıkıyor. Düğünlerde ve özel günlerde giyilen Balıkesir Pullusu özellikle genç kızların çeyizlerinin en nadide parçalarından birisi. Domates gülü, hayat ağacı gibi motiflerin işlendiği yöresel kıyafetlet geçtiğimiz yıl coğrafi işaret alarak tescillendi. Balıkesir Pullusunun geçmişi eskiye dayanır. Üretimi, Balıkesir’in kültüründe önemli olan unsurları sembolize eden motiflerin işlenmesi bakımından ustalık becerisi gerektirir. Bu sebeplerle coğrafi sınır ile ün bağı bulunan Balıkesir Pullusunun üretim aşamalarının tamamı coğrafi sınırda gerçekleşmelidir. Balıkesir Pullusu tek yüzlü bir işleme tekniğine sahip olduğu için uygulanan ürün genellikle astarlanarak kullanılır. İşlemenin yapılacağı kumaşın özelliğine uygun olarak mermerşahi, pamuk saten, akfil, beatris vb. kumaşlar astarlık olarak seçilir.

MOTİFLERİ GİYİM EŞYALARINDA KULLANILIYOR

Gelenekten geleceğe önemli bir kültürel miras olan ‘Balıkesir Pullusu’nun; motifleri ile işleme tekniklerini korumak ve gelecek nesillere aktarmak konusunda oldukça önemli bir adım olan Coğrafi İşaret alınması sayesinde; geçmişte düğün ve nişan töreni giysisi olarak kullanılan Balıkesir Pullusu, koruma altına alındı. Balıkesir Pullusu’nun en belirgin özellikleri; hayat ağacı motifi ile domates gülü olarak tabir edilen kabartma gül motifi. Pamuk dolgusu üzerine sim ile kaplanan motifler; kırmızı, fuşya ve pembe tonlarında ipek birman, saten ve Hint ipeğine; sim-sarma, tırtıl, metal pullar ve dantelle işleniyor. Günümüzde giyim eşyası ve aksesuarları başta olmak üzere birçok alanda bu işleme tekniği ile kullanılıyor. Balıkesir Pullusu, Büyükşehir Belediyesi’nin gerçekleştirdiği çalışmalar sonucunda Yaygın Eğitim Modüllerine alınarak BALMEK kurslarında ders olarak anlatılıyor.

KIYAFETLERDE YOĞUN PUL KULLANILIYOR

Yapımında atlas, pamuk saten, ipek şantuk, birman gibi kumaşlar kullanılıyor. Ayrıca pamuk ipliği, kılaptan, pul ve tırtıl gibi ana malzemeler kullanılarak, genellikle hayat ağacı ve domates gülü motifleri işlenmiş el sanatı işleme türü olarak ön plana çıkıyor. Balıkesir Pullusu ayırt edici özelliğini; yoğun pul kullanımı, hayat ağacı motifi ile domates gülü olarak adlandırılan kabartma gül motifinin işleme tekniğinden almaktadır. Yoğun pul kullanımı, işlemenin adının da “pullu” olarak anılmasına neden oluyor. Başta düğün olmak üzere özel gün giysileri için elbiselik kumaş üzerine işlenir. Çoğunlukla pembe ipek birman kumaş kullanılır. Ayrıca kumaşın çalışılacak yüzü, gergef denilen ayaklı kasnağa gerilerek işlenir. İşlenen kumaştan dikilen elbisenin yaka, kol ve etek uçlarında farklı süslemeler yer almasıyla bilinir.

İKİ FARKLI İŞLEME YÖNTEMİ BULUNUR

Balıkesir Pullusu işlemesinde, Manav pullusu ve muhacir pullusu (dallı pullu) olarak adlandırılan iki farklı işleme yöntemi bulunur. Manav pullusunda gümüş renkli pul ve kılaptan kullanılırken, muhacir pullusunda sarı renkli pul ve kılaptan kullanılır. Manav pullusunda pul işlemesi, kıvrımlı helezonik dallardan oluşurken, muhacir pullusunda ise pul işlemesi kıvrımlı dallarla birlikte düz dalları da içerir. Muhacir pullusunda kılaptan sim ve tırtıl kullanılarak hasır iğne teknikleri ile yapraklar çalışılırken, manav pullusunda hasır iğne teknikleri uygulanmaz. Manav pullusunda kol yaka ve etek uçlarına beyaz renkte ince dantel dikilir. Tırtıl ile domateslerin kontürleme işlemi, desen içi süslemeler, hayat ağacı motifi her iki pulluda da yer alır. İki işleme yönteminin en belirgin özelliği domates diye adlandırılan gül motifinin kullanılmasıdır. İşlemenin kompozisyonunda domates gülü motifi ve hayat ağacı motifinin kullanılması, tarımsal üretimin coğrafi sınırda gelişmiş olduğunun, işleme ustaları tarafından el sanatlarına yansıtılmasından kaynaklanır. Hayat ağacı motifi, bolluk ve bereketin simgesi olarak domates fidesine benzetilir.

BALIKESİR PULLUSUNDA BULUNAN UNSURLAR

Domates, derin köklü bir bitkidir ve bitkinin kökü fide halindeyken kazık kök şeklinde gelişir. İşlemedeki domates fidesi (hayat ağacı), gelin olan kızın hanesine kök salmasını tasvir eder. Domates yaprakları bileşik yaprak şeklindedir. İşlemedeki domates fidesinin bileşik yaprak motifleri, yaşamın döngüsünü tasvir eder. Domatesin yaprak ayası çok parçalıdır ve bir domates bitkisi yaşamı boyunca normal şartlarda 20 civarında çiçek salkımı meydana getirebilir. İşlemedeki domates fidesinde en az 20, en çok 98 domates gülü motifi bulunur. Desen, gelin olan kızın hanesinde aile ve boy kavramını tasvir eder. Domates erselik çiçekli bir bitkidir. İşlemedeki domates gülü motifi, gelin olan kızın hanesinde çoğalmayı, üremeyi, soyu tasvir eder. Domateste 5 taç yaprak ve 5 çanak yaprak bulunur. İşlemedeki domates gülü motifinde genellikle 5 taç ve 5 çanak yaprak yer alır. Burcu DEMİR