F-35 Programının Başlangıcı ve Türkiye’nin Katılımı
Türkiye, ABD’nin lider ortaklarından biri olduğu Joint Strike Fighter (Müşterek Saldırı Uçağı) projesine 2002 yılında katıldı ve 100 adet F-35 satın alma kararı aldı. İlk teslimatlar 2017’de yapılmaya başlanacaktı, ancak Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemini alması, ABD ile olan ilişkilerde kriz yarattı. 2019 yılında ABD, Türkiye’yi F-35 programından çıkardı ve yapılan yaklaşık 1,4 milyar dolarlık ödeme de geri ödenmedi.
S-400 Krizi ve F-35 Dönüşü
ABD’nin Türkiye’yi F-35 programından çıkarmasına sebep olan en büyük etken, Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 füze savunma sistemiydi. Ancak ABD, son dönemde Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesi konusunu yeniden gündeme getirdi. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Victoria Nuland, Ocak ayında yaptığı açıklamada, S-400 meselesinin çözülmesi durumunda Türkiye’nin F-35 ailesine geri kabul edileceğini ifade etti.
Yunan Gazetesinden Şart İddiası
Yunan Kathimerini gazetesinin haberine göre, ABD’nin Türkiye’ye S-400 füze sistemini devre dışı bırakma önerisi, Türkiye’nin F-35 programına dönüşünün anahtarı olabilir. Habere göre ABD, S-400’lerin Türkiye topraklarında kalması ancak kontrolünün ABD’ye devredilmesi teklifini gündeme getirdi. ABD’li yetkililerin, bu sistemlerin Adana’daki İncirlik Üssü’nde ABD kontrolündeki bir bölgeye aktarılmasını önerdiği öne sürüldü.
New York’taki Görüşmeler Sürüyor
ABD’de yapılan temaslar sırasında bu önerinin yeniden masaya yatırıldığı belirtiliyor. Michael Rubin, bu görüşmelerin Temmuz ayında gerçekleştirildiğini doğrularken, Türkiye’nin o dönemdeki tepkisinin olumsuz olduğunu belirtti. Ancak görüşmelerin, New York’taki BM Genel Kurulu toplantıları sırasında devam edeceği öngörülüyor.
Yunanistan’da Endişe
Kathimerini gazetesinde yer alan bir başka bilgi ise Yunanistan’ın bu gelişmelere karşı tedirgin olduğu yönünde. Başbakan Kiryakos Miçotakis’in ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşerek endişelerini dile getirdiği ve Kongre’deki Yunan yanlısı lobilerin süreci yakından takip ettiği ifade ediliyor.
Türkiye’nin Kendi Savunma Sistemleri ve F-35 Alternatifleri
Türkiye, bir yandan F-16 filosunu güçlendirmek ve modernize etmek için ABD ile yürüttüğü çalışmalara devam ederken, aynı zamanda yerli savunma sanayii projelerinde de ilerleme kaydediyor. Milli Muharip Uçak projesi kapsamında üretilen Kaan, Şubat 2024’te ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Ayrıca Türkiye, Hisar ve Siper gibi hava savunma projelerinde de önemli adımlar atarak savunma kapasitesini artırıyor.
F-35 programına dönüş konusunda belirsizlik sürerken, Türkiye’nin savunma stratejisini çeşitlendirdiği ve bağımsız adımlar attığı gözlemleniyor.
Ömer Faruk ALA