Serebral palsi (SP), erken fetal dönem ile beş yaş arasında meydana gelen beyin hasarı sonucu oluşan bir klinik tablodur. SP’nin etkileri hasarın derecesine ve bulunduğu yere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Hareket bozuklukları ve kaslarda spastisite, SP belirtileri arasında yer alır. SP’nin nedenleri arasında oksijen yetersizliği, enfeksiyonlar ve beyin malformasyonu nedeniyle oluşabilecek beyin hasarı sayılabilir. Belirtiler, fark edilmeyecek kadar hafif olabileceği gibi bir veya daha fazla uzuvda önemli hareket bozuklukları ve hareket edemeyecek kadar sert hale gelen eklemlere kadar uzanabilir. SP’nin kesin bir tedavisi yoktur, ancak fizyoterapi, konuşma terapisi, ergoterapi ve bazen ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi yöntemleri hastaların maksimum potansiyellerine ulaşmalarına yardımcı olabilir.
SAĞLIKLI YAŞAM İÇİN YÜRÜDÜLER
Serebral Palsi Nedir? Serebral palsi, kas aktivitesi ve vücut duruşu ile ilgili bir grup problemi tanımlayan bir rahatsızlıktır. Beyin henüz gelişme aşamasındayken meydana gelen hasar sonrasında gelişir. Belirti ve bulgular süt çocukluğu ve okul öncesi dönemde kendisini göstermeye başlar. Anormal refleksler, vücudun gevşekliği, gövde ve ekstremitelerde sertlik, duruş bozuklukları ve yürüme bozukluğu, serebral palsili çocuklarda görülebilen belirtiler arasında yer alır. Serebral kelimesi beyin anlamına gelir. Palsi ise hareket zayıflığı ve felç durumunu ifade etmek için kullanılır. Serebral palsi ya da diğer bir ifadeyle beyin felci, temel olarak kasların tonusunu, hareketini ve kişinin motor becerilerini etkileyen bir problemdir. Vücudun koordineli ve amaçlı bir şekilde hareket etme kabiliyetini engeller. Solunum, mesane ve bağırsak kontrolü, yeme ve konuşma gibi motor becerileri ve kasları içeren diğer vücut fonksiyonlarını da etkileyebilir.
Serebral Palsi Kaç Yaşında Ortaya Çıkar? Çoğu durumda, görme, işitme ve dokunma duyusunda da sorunlar vardır. Serebral palsi bir hastalık değildir. Aksine, kas hareketlerini kontrol eden beyin hasarının neden olduğu bir grup belirtidir. Serebral palsili çocuklarda yutkunma ve göz kasları ile ilgili problemler de mevcuttur. Bu kişiler göz kaslarını koordine şekilde çalıştıramadıkları için herhangi bir nesne üzerine odaklanmada sorun yaşarlar. Serebral palside kasların çalışması ve fiziksel aktivite üzerindeki kısıtlanma durumu kalıcıdır. Bu problemler ilerlemezler ve sorunun kaynağı olan beyin hasarı bebek henüz anne karnındayken bile meydana gelebilir. Bu problemlere ek olarak serebral palsili bireylerde epilepsi, entelektüel problemler, beslenme ve iletişim sorunları da ortaya çıkabilir.
Serebral Palsi Nedenleri Nelerdir? Serebral palsi çocukluktaki engellilik nedenlerinin başında gelir. Yaklaşık olarak her 1000 canlı doğumdan 2’sinde bu problem tespit edilebilir. Miadında doğan bebeklere göre prematüre olarak dünyaya gelen bebeklerde bu oran daha yüksektir. Serebral palsi gelişme riski aynı zamanda anne karnında geçen sürenin ve bebeğin ağırlığının azalması ile artar. Özellikle 1,5 kilogramdan daha düşük kilolarda dünyaya gelen bebeklerde serebral palsi görülme ihtimali %15’e kadar yükselebilir. Serebral palsiye birçok farklı türde beyin malformasyonu veya hasarı neden olabilir ve bazen birden fazla nedenden kaynaklanabilir. Vakaların %15 ila 20’si doğumdan kısa bir süre önce, doğum sırasında ve kısa bir süre sonra ortaya çıkan sorunlardan kaynaklanır. Bu sorunlar doğum sırasında oksijen eksikliği, enfeksiyonlar ve beyin travmasıdır. Hamilelik sırasında geçirilen kızamıkçık, toksoplazma, zika virüsü veya sitomegalovirüs enfeksiyonları bazen serebral palsiye neden olur. Gen anormallikleri de beyinde yapısal bozukluklara neden olarak serebral palsiye yol açabilir. Erken doğan prematüre bebekler bu bozukluğa karşı özellikle hassastır. Bu bebeklerde beynin bazı bölgelerinde bulunan kan damarları tam gelişmemiştir ve kolayca kanayarak hasara zemin hazırlar. Yenidoğan döneminde sarılığa yol açan kandaki yüksek bilirubin seviyeleri, kernikterus adı verilen beyin hasarına neden olabilir. Kernikterus serebral palsinin önemli nedenlerinden biridir.
Serebral Palsi Doğumda mı Olur? Yaşamın ilk iki yılında görülen menenjit (beyin zarı iltihabı), ağır sepsis, yaralanmalar ve ciddi dehidrasyon gibi enfeksiyonlarda beyin hasarı gelişebilir. Bu tip enfeksiyonlar serebral palsiye neden olabilir. Yüksek ateş, solunum problemleri, sarılık gibi belirtilerle birlikte, ateş düşürücü ve antibiyotik kullanımı gereklidir. Her ne kadar doğum sonrası nedenler serebral palsinin yalnızca bir kısmından sorumlu olsa da, birçok vaka hamilelik sırasında veya doğum sırasında yaşanan sorunlarla ilişkilidir. Bu nedenler şunları içerebilir:
Oksijen Eksikliği: Doğum sırasında bebeğin oksijen alımının yetersiz olması nedeniyle beyin hasarı meydana gelebilir. Uzun süreli oksijen eksikliği, serebral palsi riskini artırabilir.
Prematürite: Prematürite, bebeğin erken doğmasına ve beyin gelişiminin tamamlanmamasına neden olabilir. Bu durum, serebral palsi riskini artırabilir.
Doğum Sırasındaki Komplikasyonlar: Doğum sırasında annenin veya bebeğin yaşadığı komplikasyonlar, serebral palsi riskini artırabilir. Bu komplikasyonlar arasında zorlu doğum, plasentanın erken ayrılması ve umbilikal kordonun sıkışması gibi durumlar bulunur.
Anne Enfeksiyonları: Anne adayının hamilelik sırasında geçirdiği enfeksiyonlar, bebeğin beyin gelişimini etkileyebilir ve serebral palsi riskini artırabilir.
Beyin Enfeksiyonları: Bebeklik veya çocukluk döneminde geçirilen beyin enfeksiyonları, beyin hasarına ve serebral palsiye yol açabilir.
İlaç veya Toksin Maruziyeti: Anne adayının hamilelik sırasında belirli ilaçlara veya toksinlere maruz kalması, bebekte beyin hasarına neden olabilir.
Serebral Palsi Türleri Nelerdir? Serebral palsi farklı tiplerde olabilir ve belirtiler, hasarın nerede olduğuna ve ne kadar yaygın olduğuna bağlı olarak değişebilir. İşte bazı serebral palsi türleri:
Spastik Serebral Palsi: Spastik serebral palsi en yaygın türdür ve kaslarda sertlik ve tonus artışına neden olur. Bu türde, kaslar sıkı ve gergindir, bu da normal hareketleri zorlaştırır.
Disekinetik (Atetoid) Serebral Palsi: Bu türde, istemsiz hareketler ve kas kontrolü eksikliği görülür. Bu, kasların istem dışı hareket etmesine ve kişinin istenmeyen hareketler yapmasına neden olabilir.
Ataksik Serebral Palsi: Ataksik serebral palsi, koordinasyon problemlerine yol açar. Bu türde, denge sorunları, titreme ve düzensiz yürüme gibi belirtiler yaygındır.
Karışık Tip Serebral Palsi: Karışık tip serebral palsi, birden fazla türün belirtilerini içeren bir kombinasyon olabilir. Örneğin, spastik-disekinetik veya spastik-ataksik tipler gibi.
Serebral Palsi Tedavisi Nasıl Yapılır? Serebral palsi tedavisi, hastanın yaşına, semptomlarına ve ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilir. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve şunları içerebilir:
Fizyoterapi: Fizyoterapi, kas gücünü artırmak, esnekliği artırmak ve hareket kabiliyetini iyileştirmek için kullanılır. Bu terapi, serebral palsi olan kişinin fiziksel fonksiyonlarını geliştirmeye yardımcı olabilir.
Konuşma ve Dil Terapisi: Konuşma terapistleri, serebral palsi olan kişilerin iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bu terapi, konuşma güçlükleri, dil bozuklukları ve yutma sorunları için önemlidir.
Ergoterapi: Ergoterapi, günlük yaşam becerilerini geliştirmek için kullanılır. Serebral palsi olan kişilere, öz bakım becerilerini kazanmalarına ve bağımsızlıklarını artırmalarına yardımcı olur.
İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, kas spazmlarını kontrol etmek veya ağrıyı yönetmek için ilaçlar reçete edilebilir.
Cerrahi Tedavi: Nadiren, ciddi kas kontraktürlerini (eklem sertlikleri) düzeltmek veya belirli nörolojik problemleri ele almak için cerrahi müdahale gerekebilir.
Serebral palsi tedavisi, yaşam boyu sürebilir ve bireysel ihtiyaçlara göre düzenli olarak revize edilmelidir. Tedavi planının oluşturulmasında bir pediatrist, nörolog, fizyoterapist, konuşma terapisti ve ergoterapist gibi uzmanlar bir araya gelerek çalışır. Ayrıca, serebral palsi olan kişinin ve ailesinin ihtiyaçlarına duyarlı bir destek ağı oluşturmak önemlidir.