Yol kenarında fark edilmeden yetişiyor, sağlığa faydaları saymakla bitmiyor. Halk arasında “eşek marulu” olarak bilinen Lactuca serriola bitkisi, özellikle kırsal bölgelerde kendiliğinden yetişiyor. Görünümü marulu andırsa da, etkileri çok daha farklı. Doğal yatıştırıcı olarak bilinen bu bitki, geleneksel halk hekimliğinde çeşitli rahatsızlıklara karşı kullanılıyor.
Lactuca serriola Nedir?
Eşek marulu, papatyagiller ailesinden bir bitki türü. Marulun atası olarak kabul edilen bu yabani tür, 30 cm’den 1.5 metreye kadar uzayabilen, dikenli ve sütlü gövdesiyle tanınıyor. Türkiye’nin hemen her bölgesinde, özellikle yol kenarlarında ve boş tarlalarda sıkça görülüyor.
Yatıştırıcı Etkisiyle Biliniyor
Eşek marulunun en bilinen özelliği sinir sistemini yatıştırması. Bitkinin gövdesinden akan beyaz sıvı, halk arasında “doğal sakinleştirici” olarak kabul ediliyor. Bu özsu, içeriğindeki laktukopykrin ve laktukerin maddeleri sayesinde hafif sedatif etki gösterebiliyor. Bu nedenle uykusuzluk problemi yaşayan bazı kişiler, bitkinin kurutulmuş yapraklarını çay olarak tüketiyor.
Ağrı ve Öksürüğe Karşı Kullanılıyor
Anadolu’da eski dönemlerden bu yana eşek marulu, baş ağrısı, kas ağrısı ve romatizma şikâyetlerinde kullanılıyor. Bitki ezilip lapa hâline getirilerek haricen uygulanıyor. Ayrıca soğuk algınlığı ve kuru öksürük durumlarında da çayı yapılarak boğazı yatıştırıcı amaçla içiliyor.
Mide Rahatlatıcı ve Gaz Giderici
Eşek marulunun sindirim sistemi üzerinde de etkili olduğu düşünülüyor. Özellikle yemek sonrası mideyi rahatlatmak, gazı azaltmak ve şişkinliği önlemek için kullanılan bitki, bazı yörelerde nane yerine tercih ediliyor. Kurutulup çay hâline getirilen yapraklar, mide sorunlarında doğal destek olarak görülüyor.
Balıkesir’de Nerelerde Yetişiyor?
Eşek marulu, Balıkesir’in iklimi ve bitki örtüsü sayesinde birçok noktada kendiliğinden yetişiyor. Kırsal alanlarda sıkça görülse de, şehirde yaşayan birçok kişi bu bitkiyi fark etmiyor. İşte eşek marulunun sıkça rastlandığı bazı bölgeler:
- Karesi ve Altıeylül: Çayırhisar, Sütlüce, Toygar ve Kocaavşar civarlarında yol kenarlarında sık görülür.
- Edremit Körfezi: Altınoluk, Zeytinli, Güre gibi yerlerde zeytinlik aralarında ve Kazdağları eteklerinde yetişir.
- Burhaniye – Havran hattı: Küçükdere, Pelitköy gibi kırsal alanlarda, zeytinliklerle boş araziler arasında sık görülür.
- Gönen – Manyas Ovası: Tarla kenarları ve sulama kanalları çevresinde doğal olarak yayılmıştır.
- Sındırgı ve Bigadiç yaylaları: Taşlık yamaçlarda bile kendine yaşam alanı bulur.
Kırsal halk bu bitkiyi genellikle “acı ot” ya da “marul otu” olarak tanır ve şifasından haberdardır. Ancak şehir merkezlerinde yaşayanların büyük bölümü yanından geçip gitse de bu şifalı otu tanımaz bile.
Geleneksel Bilgiler Bilimle Desteklenmiyor
Bitki üzerine bazı laboratuvar çalışmaları yapılmış olsa da, eşek marulunun şifalı etkileri henüz modern tıp tarafından tam anlamıyla onaylanmış değil. Bu nedenle dikkatli ve ölçülü kullanımı öneriliyor. Aşırı tüketimi baş dönmesi, mide bulantısı gibi yan etkilere yol açabiliyor.
Kimler Kullanırken Dikkat Etmeli?
- Hamile ve emziren kadınlar
- Çocuklar
- Kronik hastalığı olanlar
- Sütlü bitkilere alerjisi bulunanlar
Bu grupların eşek marulunu kullanmadan önce mutlaka bir uzmana danışmaları gerekiyor.
Unutulmaya Yüz Tutan Doğal Bir Şifa Kaynağı
Günümüzde çok az kişinin tanıdığı eşek marulu, aslında geçmişte Anadolu köylerinde oldukça kıymetli bir bitkiydi. Özellikle uykusuzluk ve sinirsel gerginlik yaşayanlar için doğal bir çözüm olarak kullanılırdı. Doğaya kulak verenlerin yeniden hatırlamaya başladığı bu bitki, modern yaşamın stresine karşı doğal bir denge unsuru olabilir.
Şefiye YILDIRIM