Kuşların en zekisi denince çoğumuzun aklına papağan ya da kartal gelir belki. Ama bir de sokağın köşesinde sessizce sizi izleyen, simsiyah gözleriyle hafızanıza kazınan o kuşlar var: Kargalar. Onlar sadece çöpleri karıştıran sokak kuşları değil, aynı zamanda bilim dünyasının da hayranlıkla izlediği gerçek birer zeka timsali. Ve şimdi öğreniyoruz ki, kargalar yalnızca zeki değil, aynı zamanda “duygusal hesap tutma” konusunda da ustalar. Üstelik bu hesap bazen tam 17 yıl kapanmıyor.
Washington Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, kargalar, kendilerine zarar veren ya da olumsuz bir şekilde karşılaştıkları insanları yıllar sonra dahi tanıyabiliyor ve kin güdebiliyorlar. Bilimsel deneylerde maskeli insanların kargaları yakalayıp serbest bırakmalarından tam yedi yıl sonra bile, bu kuşların aynı maskeyi görünce öfkeyle bağırdığı ve diğer kargaları da uyardığı görülmüş. Dahası, yeni nesil kargalara da bu bilgiyi aktarabildikleri gözlemlenmiş. Yani ortada sadece hafıza değil, bir çeşit kültürel aktarım var.
Bir an için duralım. Bu ne demek biliyor musunuz? Siz bir kargaya kötü davrandığınızda, sadece o bireyle değil, belki de bir kuş kolonisiyle aranız bozuluyor. Ve çocuklarınız bile sokakta yürürken ansızın bir karga “ailenin günahını” hatırlayıp tepki gösterebilir.
Kargalar, sosyal hiyerarşiler kurabilen, alet kullanabilen, sorulara mantıklı yanıtlar verebilen hayvanlar. Peki ya şimdi öğrendiklerimiz? Onların adeta “duygusal bir adalet sistemi” var. Kendi çaplarında bir kara liste tutuyorlar. Belki de biz insanlara kıyasla daha anlamlı bir tepki veriyorlar. En azından içlerinde tutup sinsice bir gün patlamıyorlar. Direkt olarak tanıyor, tanımlıyor ve tepkilerini gösteriyorlar.
Peki ya biz insanlar?
Bizler kimi zaman kötülüğü unutur gibi yaparız ama içimizde taşırız. Kimi zaman yüzüne güleriz birinin ama ardımızdan nefret besleriz. Kargaların yaptığı belki de daha dürüstçe, daha açık. Onlar “Ben seni hatırlıyorum ve bana zarar verdin” diyor. Bunu açıkça ifade ediyor.
Kargaların 17 yıl süren kinini küçümsemeyin. Çünkü bu yalnızca bir hayvan davranışı değil, empatiyi, hafızayı ve adalet duygusunu temsil ediyor. Belki de bizlerin unuttuğu bazı değerleri, kargalar hala içgüdüsel olarak yaşatıyor.
Belki bir gün sokakta bir kargayla göz göze geldiğinizde, size ötmekle kalmayacak… Geçmişte yaptığınız bir davranışın yankısını da fısıldayacak. “Seni hatırlıyorum,” diyecek, “ve hâlâ affetmedim.”
İşte bu yüzden, sokaktaki kuşa bile iyilikle yaklaşın. Çünkü bazen, hafızanın en derin yeri, bir çift siyah gözde saklı olabilir.