Türkiye’de yaygın olarak kullanılan sumak baharatıyla karıştırılan zehirli sumak bitkisi, fark edilmeden temas edildiğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. Son yıllarda bazı türlerin ülkemizde peyzaj veya hobi amaçlı ekilmesi, tehlikeyi büyütüyor. Uzmanlar, zehirli sumak ile yenilebilir sumak arasındaki farkın mutlaka bilinmesi gerektiği konusunda uyarıyor.
Zehirli Sumak Nedir?
Zehirli sumak (Toxicodendron radicans), Kuzey Amerika kökenli, yaprak ve gövdesinde urushiol adı verilen son derece tahriş edici bir yağ bulunan bir bitkidir. Bu madde ciltle temas ettiğinde birkaç saat içinde şiddetli kaşıntı, kızarıklık ve su toplayan kabarcıklara yol açar.
Türkiye’de Zehirli Sumak Var mı?
Zehirli sumak doğal olarak Türkiye florasında yer almaz. Ancak internet üzerinden bitki satın alımı, peyzaj uygulamaları ve bilinçsiz tohum ithalatı yoluyla yanlışlıkla Türkiye’ye getirilen örneklerle karşılaşılabiliyor. Bu nedenle doğada veya özel bahçelerde karşılaşılan her sumak bitkisi güvenli olmayabilir.
Zehirli Sumak ile Baharatlık Sumak Arasındaki Farklar
Zehirli sumak, görünüş olarak yenilebilir sumakla karıştırılabilir. Ancak dikkatle incelendiğinde aralarında belirgin farklar vardır:
| Özellik | Yenilebilir Sumak (Rhus coriaria) | Zehirli Sumak (Toxicodendron radicans) |
| Meyve Rengi | Kırmızı, tüylü | Beyaz veya sarımtırak, tüysüz |
| Yaprak Yapısı | Dişli kenarlı, mat yapraklı | Düz kenarlı, parlak ve yağlı görünüm |
| Kokusu | Ekşimsi, baharat kokusu | Bitkisel ama keskin, rahatsız edici |
| Kullanım Alanı | Baharat, gıda | Yok, temasla bile zehirler |
| Türkiye’de Durumu | Yetişir, güvenlidir | Doğal olarak yetişmez, risklidir |
Balıkesir’de Hangi Tür Yetişiyor?
Balıkesir’de doğada yetişen sumak türü Rhus coriaria, yani halk arasında bilinen adıyla baharatlık sumağın kendisidir. Bu tür zehirli değildir ve özellikle kırsal bölgelerde doğal olarak yetişir. Baharat olarak toplanır ve kurutularak kullanılır.
Zehirli sumak ise Türkiye’de doğal olarak yetişmez. Ancak internet üzerinden yapılan kontrolsüz bitki ve tohum alımlarıyla, bilinçsizce bahçelere dikilmiş olabileceği ihtimali uzmanlar tarafından göz ardı edilmemektedir. Bu nedenle görünüşüne aldanmadan, tanımadığınız hiçbir bitkiye dokunmamanız hayati önem taşır.
Zehirli Sumakla Temas Etmenin Sonuçları
Zehirli sumakla doğrudan temas halinde, genellikle 8 ila 48 saat içinde şu belirtiler ortaya çıkar:
- Yoğun kaşıntı
- Ciltte kızarıklık ve iltihap
- Su toplama ve kabarcıklar
- Yanma hissi
- Ciltte iz bırakan yara ve kabuklanma
Daha ağır vakalarda belirtiler vücudun geniş bir kısmına yayılabilir, enfeksiyon riski artar ve kişiye uzun süreli rahatsızlık verebilir.
Bitkiye Temas Etmeden de Zehirlenebilirsiniz
Zehirli sumağın taşıdığı urushiol maddesi sadece bitkiye dokunulduğunda değil, bitkiye temas etmiş giysi, ayakkabı, bahçe aleti ve hatta evcil hayvan tüyü yoluyla da bulaşabilir. Bu nedenle temas sonrasında doğrudan cilde sürtünen nesneler de mutlaka temizlenmelidir.
Zehirli Sumakla Temas Edildiğinde Ne Yapılmalı?
- Temas edilen bölge en kısa sürede bol sabun ve soğuk su ile yıkanmalıdır.
- Etkilenen bölge kaşınmamalı, kabarcıklar patlatılmamalıdır.
- Temas eden kıyafetler, eldivenler ve eşyalar yıkanmalı veya izole edilmelidir.
- Belirtiler ağırsa, kızarıklık geniş alana yayılmışsa ya da nefes almada zorluk varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Türkiye’de Artan Bitki Bilinçsizliği Risk Doğuruyor
Peyzaj merakı olan vatandaşların internet üzerinden bilinçsizce ithal ettiği tohum ve bitkiler, Türkiye’de doğal olarak bulunmayan zehirli türlerin bahçelere kadar girmesine neden oluyor. Zehirli sumak da bu riskli ithal türlerden biri olarak öne çıkıyor. Bitki satın almadan önce mutlaka uzman onayı alınması, zehirli türlerin tanınması ve topluma bu konuda eğitim verilmesi gerektiği vurgulanıyor.
Güvende Kalmak İçin Neler Yapılmalı?
- Doğadan toplanan bitkiler tüketilmeden önce türü kesin olarak tanımlanmalıdır.
- Tanınmayan bitkilerle temas sonrası ciltte bir reaksiyon gelişirse zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
- Bahçeye ekilecek her yeni tür için araştırma yapılmalı, şüpheli bitkiler yetkililere bildirilmeli veya uzmanlara danışılmalıdır.
- Özellikle çocuklar ve evcil hayvanlar açık alanda dikkatle gözlemlenmelidir.
Zehirli sumak, masum görünen ama temasla bile insan sağlığını tehdit eden bir bitkidir. Güzelliği aldatıcı olabilir. Tanımadığınız bitkilere karşı her zaman dikkatli olun, doğanın güzelliklerinden bilinçli bir şekilde yararlanın.
Şefiye YILDIRIM