Reform Gerekliliği
SGK Daire Başkanı Erdoğan Üvedi, “Emekli Aylığı Hesaplama Sisteminde Reform Zamanı” başlıklı makalesinde, emekli aylıklarının hesaplanma sisteminin gözden geçirilmesi gerektiğini belirtti. Üvedi, sigortalı çalışanların 2008 Ekim ayından sonraki prim ödeme gün sayısının toplam prim ödeme gün sayısı içindeki payının artmasının, düşük prim esas kazancı olanlar için hesaplanan emekli aylığı miktarlarında ciddi azalmalara neden olduğunu vurguladı.
Aylık Bağlama Sistemi ve Hesaplama
Türkiye’de emekli aylığı hesaplama sistemi 1999 ve 2008 yıllarında değiştirildi. 8 Eylül 1999’dan önce çalışmaya başlayanların emekli aylığı üç ayrı döneme göre hesaplanıyor. Her bir dönemdeki prim ödeme gün sayısı toplam gün sayısına bölünerek ilgili dönemin kısmi aylığı bulunuyor. Üç dönemin kısmi aylıkları birleştirilerek emekli aylığı bağlanıyor. Bu durum, özellikle 2008 sonrası çalışma süresi uzadıkça emekli aylığında düşüşe neden oluyor.
En Düşük Maaş Uygulaması ve Sorunlar
En düşük emekli maaşı uygulaması, sorunun çözümüne katkı sunmadı. 2019 yılında başlayan bu uygulama, kök aylığı düşük olanlar için en düşük maaşı belirledi. Ancak, fiilen 10 yıl çalışmış olanlar ile 26 yıl çalışmış olanların aynı maaşı alması gibi sorunlar ortaya çıktı. Bu durum, sistemin yanlış kurgulandığının göstergesi olarak değerlendiriliyor.
Önerilen Reformlar
Üvedi, sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha uzun süre istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen yeni bir reform yapılmasının kaçınılmaz olduğunu belirtti. 2024-2026 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program’da da bu gerekliliğe vurgu yapıldı.
Ortalama Aylık Kazanç ve Kök Aylık Hesaplaması
Emekli aylığı miktarında sigorta primine esas kazanç (SPEK) önem taşıyor. Emeklilik dilekçesi verilen tarihte, çalışma hayatı boyunca SGK’ya bildirilen prime esas kazançların bugünkü değerleri güncelleme katsayısı ile hesaplanarak ortalama aylık kazanç belirleniyor. 2000 öncesi kazançların değeri gösterge sistemine göre hesaplanırken, 2008 sonrası kazançlar ise TÜFE’nin tamamı ve büyüme hızının %30’u üzerinden hesaplanıyor.
Dramatik Düşüşler
2008 sonrası işe girenlerin emekli aylıklarında ciddi düşüşler yaşandı. Örneğin, asgari ücretin iki katı ücretle çalışmış kişinin kök aylığı Haziran 2024 itibarıyla 9.640 TL’de kalıyor. Ortalama aylık kazanç, asgari ücretin 3 katı ücretle çalışanlar için 14.460 TL, 4 katı ücretle çalışanlar için 19.280 TL, 5 katı ücretle çalışanlar için ise 24.100 TL’yi aşamıyor.
SGK’nın emekli maaşı hesaplama sisteminde yapacağı reformlar, sistemin hakkaniyetli ve sürdürülebilir olmasını sağlayacak. Bu reformlar, hem emeklilerin yaşam standartlarını iyileştirecek hem de sosyal güvenlik sisteminin mali dengesini koruyacak. Havva ERTÜRK
Kaynak: Mynet
Fotoğraf: Mynet