Depremler saniyeler içerisinde başlayan, çoğu zaman hazırlıksız yakalanılan doğal afetlerin başında geliyor. Uzmanlara göre bir deprem sırasında ilk 10 saniye, insanların hayatta kalma şansını en çok etkileyen kritik zaman dilimini oluşturuyor. Bu kısa sürede verilen doğru veya yanlış kararlar, sarsıntının yarattığı etkiye doğrudan yön verebiliyor. Deprem başladıktan sonra yapılacak ilk doğru hamle ise panik yapmadan güvenli pozisyona geçmek.
Sarsıntı hissedildiği anda insanlar refleksle kapıya koşmak, merdivene yönelmek ya da dışarı çıkmaya çalışmak gibi riskli hareketler yapabiliyor. Ancak bilimsel kurumların ortak görüşüne göre bu davranışların tamamı büyük tehlike içeriyor. Özellikle koşarak kaçmaya çalışmak, insanların düşmesine, devrilen eşyalardan yaralanmasına veya panik sırasında çarpışmalara yol açıyor.
İlk 2 Saniye: Tehlikeyi Fark Et ve Sabit Kal
Depremin ilk saniyelerinde şaşkınlık ve panik en doğal tepkiler arasında yer alıyor. Ancak bu kısa sürede yapılması gereken ilk şey, bulunduğun ortamda güvenli bir pozisyona geçmek için hazırlık yapmak. Koşmamak, merdiven ya da kapıya yönelmemek, asansöre binmemek bu aşamada hayati önem taşıyor. Deprem sırasında yaralanmaların büyük bölümü, insanların panikle hareket etmesi sırasında meydana geliyor.
3–5. Saniye Arası: Hemen Çök–Kapan–Tutun
Dünyadaki arama kurtarma ekipleri ve afet yönetim kuruluşlarının tamamının önerdiği tek doğru hareket bu aşamada uygulanmalı: Çök–Kapan–Tutun.
- Çök: Dizlerin üzerine çökerek vücudun ağırlığını yere yaklaştırmak düşme riskini azaltır.
- Kapan: Baş ve boyun bölgesinin ellerle, çanta veya sert bir nesne ile korunması gerekir.
- Tutun: Eğer yakınında sağlam bir masa veya koltuk varsa tutunarak birlikte hareket etmek sarsıntı sırasında korunmaya yardımcı olur. Masa altına girebiliyorsan en güvenli alanlardan biri burasıdır.
Bu pozisyon, düşen eşyalardan korunmak için en etkili yöntem olarak kabul ediliyor.
5–10. Saniye Arası: Bulunduğun Yerde Kal ve Kendini Koru
Depremin en şiddetli hissedildiği zaman dilimi genellikle bu aşamada yaşanıyor. Bu nedenle yer değiştirmek son derece tehlikeli. Pencere kenarlarından, vitrin, dolap, kitaplık gibi devrilebilecek eşyalardan uzak durmak gerekiyor. Eğer masa altındaysan kesinlikle çıkmamalı; masa dışında bir alandaysan duvar diplerine değil, sağlam eşyanın yanındaki boşluğa kapanarak baş ve boynunu korumalısın.
Uzmanlar, kapı altına geçme bilgisinin artık geçerli olmadığını vurguluyor. Modern binalarda kapı eşikleri en sağlam bölge değil ve kapıya koşma sırasında yaralanma riski artıyor. Bu nedenle deprem anında kapıya yönelmek doğru bir seçenek olarak değerlendirilmiyor.
Deprem Anında Kaçmaya Çalışmak Neden Tehlikeli?
Deprem sırasında yaşanan en ağır yaralanmalar, insanların panikle merdivenlere yönelmesi, koşarak dışarı çıkmaya çalışması veya asansöre binmeye çalışması sırasında meydana geliyor. Sarsıntı devam ederken düşme riski çok yüksek olduğu için ilk 10 saniyede yapılacak en güvenli davranış, bulunduğun yerde kalmak ve doğru pozisyonda beklemek.
Evde ve İşte Güvenli Alanlar
Deprem anında evde şu alanlar en güvenli kabul ediliyor:
- Masa veya sağlam mobilya altı
- Koltuk ya da kanepe yanındaki boş alan
- Yatak kenarı
- Ağır eşyaların olmadığı köşeler
Kesinlikle pencere önü, dolap yanı, kitaplık önü, televizyon ünitesi çevresi ve kapı eşikleri tehlikeli bölgeler arasında yer alıyor.
İlk 10 Saniye Hayat Kurtarır
Deprem sırasında yapılacak en doğru davranış, sarsıntı başlar başlamaz Çök–Kapan–Tutun pozisyonuna geçmek ve sarsıntı bitene kadar bu pozisyonu korumaktır. Panikle hareket etmek yaralanma riskini artırırken, doğru pozisyon hayatta kalma ihtimalini ciddi oranda yükseltiyor. Uzmanlar, her bireyin deprem anında nasıl davranacağını önceden planlaması, ev ve iş yerlerinde güvenli alanları belirlemesi gerektiğini vurguluyor.
Ömer Faruk KARATOSUN