Osmanlı Teknoloji Yarışında: 1888’de Elektrikli Araba Saraya Girdi
Yıl 1888… Sultan II. Abdülhamid, İngiltere’deki Messrs Immisch & Co. firmasından, 48 voltluk elektrik motoruyla çalışan üstü açık bir araç sipariş etti. O dönem Avrupa’da hızla popülerleşen “Dog Cart” tipi tasarıma benzeyen bu araç, yaklaşık saatte 15 kilometre hıza ulaşabiliyordu. Avrupa’da elektrikli araç denemeleri hız kazanırken, Osmanlı da bu yarışa adım atmış oldu.
Üstelik, 1895 yılında Fransa’dan iki elektrikli otomobil daha saraya getirildi. Fakat saray kayıtlarında bu araçların padişah tarafından aktif olarak kullanılıp kullanılmadığına dair net bir bilgi yok. Asıl şaşırtıcı olan ise, ilerleyen yıllarda Sultan Abdülhamid’in aldığı kritik karar oldu: Otomobil ithalatını yasakladı.
“Parçası Kırılsa Amerika’dan mı Getireceğiz?”
Bu yasağın ardındaki neden ise oldukça düşündürücü. Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın yıllar önce bir konferansta aktardığına göre, Sultan Abdülhamid, ithal edilen otomobilin bakım ve onarımında yurtdışına bağımlı kalınmasından endişe ediyordu. Cuma selamlığında test edilen aracın ardından Sultan, şu sözleri söylemişti:
“Yarın bir parçası kırılsa, Amerika’dan mı getireceğiz?”
Bu yaklaşımıyla padişah, devletin dışa bağımlı olmaması gerektiğini vurgulamıştı.
Elektrikli Araçlar Neden Yaygınlaşmadı?
O dönemde elektrikli araçların kaderini belirleyen yalnızca ithalat yasağı değildi. Altyapı eksikliği, sınırlı elektrik üretimi ve şarj istasyonlarının hayal bile edilememesi, İstanbul’da elektrikli araçların yaygınlaşmasını imkânsız hale getirdi.
Üstelik, Henry Ford’un 1908’de başlattığı seri üretim hamlesi, benzinli araçları daha ucuz ve erişilebilir kıldı. Balkan Savaşları ve ardından gelen I. Dünya Savaşı’nın yarattığı ekonomik krizler de cabası… Osmanlı’da elektrikli tramvayların bile ancak 1914 yılında hizmete girdiğini düşünürsek, özel otomobiller için gereken enerji altyapısı o dönem için oldukça uzaktı.
Tarih Tekerrür Mü Ediyor?
Sultan Abdülhamid’in yıllar önce dile getirdiği “yerli üretim” endişesi, bugün Türkiye’nin yerli otomobil projelerinde yeniden gündemde. Yerli ve milli otomobil Togg ile geçmişin yarım kalan hikâyesi tamamlanmaya çalışılıyor. 137 yıl önce saraya kadar gelen elektrikli otomobil hikâyesi, bugün teknolojide dışa bağımlılığı azaltma çabalarımıza ilham vermeye devam ediyor.
HABER MERKEZİ