Doğada birçok zehirli bitki bulunsa da, bazıları zararsız gibi görünen tohumlarının ardında ölümcül bir tehlike saklar. Bunlardan biri de halk arasında “Gözyaşı Ağacı” ya da “Tesbih Tanesi” olarak bilinen Abrus precatorius bitkisidir. Bu bitki, parlak kırmızı ve siyah renkli tohumlarıyla dikkat çekse de, içeriğindeki abrin adlı toksin sayesinde dünyadaki en güçlü doğal zehirlerden birini barındırır.
Süs değil, ölüm taşıyor
Sıklıkla kolye, bileklik ve tespih gibi aksesuar yapımında kullanılan bu tohumlar, görsel güzelliğine rağmen çiğnendiğinde veya kırıldığında hayati tehlike oluşturur. Birçok kültürde “uğur getirdiğine” inanılan bu tohumlar, özellikle çocuklar ve evcil hayvanlar için büyük risk taşır.
Abrin: Sessizce yok eden protein
Bitkinin öldürücü etkisinin arkasında bulunan abrin, bilimsel olarak bir ribozom inaktivasyon proteini olarak tanımlanır. Abrin, hücre zarına bağlanarak içeri sızar ve hücrelerin protein üretmesini sağlayan ribozomları devre dışı bırakır. Bu durum hücrelerin ölmesine ve hayati organların işlevini kaybetmesine neden olur.
Bir tek tohum bile yeterli
Yapılan araştırmalar, çiğnendiğinde ya da öğütüldüğünde 1 ila 3 tohumun bir yetişkinin ölümüne neden olabileceğini gösteriyor. Abrin maddesi o kadar güçlüdür ki, 1 miligramdan daha az miktarı bile ölümcül olabilir. Zehrin etkileri genellikle 6 saat ile 3 gün içinde ortaya çıkar ve tedavi edilmezse sonuçları ölümle sonuçlanabilir.
Zehirlenme belirtileri nelerdir?
Abrin zehirlenmesi, alınma şekline göre farklı belirtiler gösterir. Ağız yoluyla alındığında mide bulantısı, kusma, ishal, kanlı dışkı, karın ağrısı ve karaciğer-böbrek yetmezliği görülebilir. Eğer toz halinde solunursa, öksürük, solunum sıkıntısı ve akciğer ödemi gibi solunum problemleri meydana gelir. Deri yoluyla zehirlenme nadir görülse de, açık yara yoluyla vücuda girerse risk artar.
Panzehiri yok
Abrin için günümüzde bilinen bir panzehir bulunmamaktadır. Zehirlenme vakalarında sadece destekleyici tedaviler uygulanır. Bu tedaviler arasında mide yıkaması, aktif kömür verilmesi, serum ve elektrolit takviyesi ile solunum desteği yer alır. Ancak tüm müdahalelere rağmen, yüksek doz alımında ölüm riski oldukça yüksektir.
Ricin’den bile daha güçlü
Abrin, bir diğer ünlü bitki zehiri olan ricin ile kıyaslandığında çok daha güçlüdür. Hintyağı bitkisinden elde edilen ricin, ölümcüllüğüyle bilinse de, abrin ondan yaklaşık 30 kat daha toksiktir. Bu özelliğiyle abrin, biyolojik silah olarak dahi gündeme gelmiş bir madde olarak dikkat çeker.
Güzel görünümüne aldanmayın
Doğada birçok güzellik barındıran bitkiler arasında Abrus precatorius, en dikkat edilmesi gerekenlerden biri olarak öne çıkıyor. Tohumlarının parlaklığı ve zarif görünüşü, aslında ölümcül bir tehdidin dış kabuğudur. Bu bitkiyle temas edenlerin özellikle tohumları çocuklardan ve hayvanlardan uzak tutması hayati önem taşıyor.
Takı Sanıp Alabilirsiniz, Dikkat Edin!
Tohumlarıyla kolye, tespih veya bileklik yapımında kullanılan bu bitki, zaman zaman Türkiye’de de süs eşyası olarak karşımıza çıkabiliyor. Balıkesir’de yapılan bazı bilimsel araştırmalarda, Abrus precatorius’un kontrollü koşullarda laboratuvar ortamında yetiştirildiği biliniyor. Ancak bu durum, tohumların piyasaya süs amaçlı ulaşmadığı anlamına gelmiyor. Yani bu zararsız gibi görünen tohumları siz de bir pazarda, hediyelik eşya dükkânında ya da internet sitesinde “uğur boncuğu” sanarak satın alabilirsiniz. Güzelliğine aldanıp elinize almanız bile ölümle sonuçlanabilecek bir riski beraberinde getiriyor. Bu nedenle, içeriğini bilmediğiniz bitkisel süs eşyalarına karşı son derece dikkatli olmalısınız.
Şefiye YILDIRIM