Balıkesir, verimli toprakları ve uygun iklim koşullarıyla Türkiye’nin en önemli domates üretim merkezlerinden biri. Marmara ve Ege iklimlerinin birleştiği bu bereketli topraklar, her yıl binlerce ton domatesin yetişmesine olanak sağlıyor. Sofralık tüketimin yanı sıra sanayi tipi üretimde de önemli bir yere sahip olan Balıkesir, özellikle salçalık domates üretiminde Türkiye’nin önde gelen illerinden biri.
Yaz aylarında tarlalardan fabrikalara, oradan da evlerdeki kazanlara uzanan bu üretim zincirinin en değerli halkalarından biri olan salçalık domates, hem çiftçinin gelir kaynağı hem de bölge ekonomisinin önemli unsurlarından biri.
Balıkesir’de Yetiştirilen Domates Türleri ve Öne Çıkan Bölgeler
Balıkesir’de domates üretimi başta Karesi, Altıeylül, Bandırma, Gönen, Manyas, Susurluk, Sındırgı ve Bigadiç ilçelerinde yoğunlaşıyor. Bu bölgelerde hem sofralık hem de sanayi tipi domatesler yetiştiriliyor.
- Rio Grande: Orta boy, oval yapılı, et oranı yüksek, susuzluğa dayanıklı ve yüksek kuru madde oranına sahip. Salça üretiminde yaygın olarak tercih ediliyor.
- H2274: Sanayi tipi, parlak kırmızı renkli ve kalın kabuklu, nakliyeye uygun. Özellikle Bandırma ve Gönen’de öne çıkıyor.
- Heinz 1370: Yoğun kırmızı pigmenti ve homojen pişme özelliğiyle salça fabrikalarının favorisi. Manyas ve Susurluk’ta yaygın olarak yetiştiriliyor.
- Yerli “Köy Domatesi” Türleri: Sındırgı ve Bigadiç’te öne çıkan, aroması yoğun ve dolgun yapılı, özellikle ev yapımı salça için tercih ediliyor.
Salça Üretiminde Neden Rio Grande?
Balıkesir’de hem çiftçiler hem de salça fabrikaları, verimlilik açısından Rio Grande türünü öncelikli tercih ediyor. Bu tercihin başlıca nedenleri şunlar:
- Yüksek Kuru Madde Oranı: Salça kaynatılırken suyun hızlı buharlaşmasını sağlayarak pişirme süresini kısaltıyor.
- Etil ve Tohumu Az: Daha yoğun ve kıvamlı salça elde edilmesine imkân veriyor.
- Dayanıklılık: Hasat sonrası bozulmaya karşı dirençli, nakliye sürecinde kalitesini koruyor.
- Verim: Dekar başına yüksek tonaj vererek çiftçiye ekonomik avantaj sağlıyor.
Yerli köy domatesleri ise özellikle ev yapımı salça için tercih ediliyor. Aromasının yoğun olması, salçaya doğal tat vermesi ve geleneksel üretim kültürüne uygunluğu, onları mutfaklarda özel bir yere taşıyor. Ancak ticari üretimde verim düşüklüğü nedeniyle sanayi tipi türler kadar yaygın kullanılmıyor.
Gelenekten Geleceğe Uzanan Salça Kültürü
Balıkesir’de yaz sonu, birçok evin bahçesinde büyük bakır kazanlarda kaynayan salça, yalnızca bir gıda ürünü değil; kuşaktan kuşağa aktarılan bir gelenek. Üreticiler, tohum seçiminden hasada kadar geçen süreçte iklim koşullarını ve toprak yapısını dikkate alarak en uygun türleri belirliyor.
Rio Grande gibi sanayi tipi domatesler yüksek verim ve kısa pişirme süresiyle öne çıkarken, yerli köy domatesleri ise damakta iz bırakan lezzetleriyle Balıkesir mutfaklarının vazgeçilmezi olmaya devam ediyor.
Havva ERTÜRK