Balıkesir’de doğup büyüyen Fotoğraf sanatının ustalarından Ali Hikmet Varlık, mesleki tecrübelerini anlattı.
Burcu Demir: Sayın Ali Hikmet Varlık bize kısaca fotoğraf yaşamı öncesi hayatınızı anlatır mısınız?
Ali Hikmet Varlık: 1952 yılında Balıkesir’de doğdum. Necatibey İlköğretmen Okulu ve Necatibey Eğitim Enstitüsü Türkçe Bölümü’nü bitirdim. Okul sıralarında elim resme yatkındı. Yaşamı gözlemleyip inceliyordum. Gördüklerimi beynime fotoğraf makinası gibi kaydediyordum. Kısacası ; Nesnelere bakmıyor görüyordum. Asıl olanda ; bakmakla görmeyin ayırdındaydım. Bakmak ayrı, görmek ayrıdır. Ben bakmayıp görüyordum.
B.D.: Fotoğraf sanatına nasıl ilgi duydunuz?
- H. V. : Bir önceki cevabımda belirtmiştim. Bakmakla görmek farklı şeylerdir. Bir nesneye baktığınızda inceleyici gözle bakmaz. Bakar geçersiniz. Fakat görerek bakarsanız, inceleyici, olumlu veya eleştirel gözle bakar, baktığınız nesneye bir yorum getirirsiniz. Bu cansız bir nesne veya bir insan olabilir. Benim ;Dünya’ya ve doğaya ve doğa içindeki insana bakarken hep bu eleştirel gözle baktım. Benim bu bakış açım, beni fotoğraf sanatına itti. İttiği de iyi oldu. Böylece fotoğraf sanatı ; Benim yaşam tarzım oldu.
B.D.: Fotoğraf sanatında hangi fotoğrafçılarla birlikte çalıştınız?
A.H.V. : İstanbul’da 1974 yılında fotoğraf sanatçısı Gültekin ÇİZGEN ile birlikte çalıştım. Gültekin Çizgen Türk Fotoğraf Tarihi’nde iz bırakmış bir fotoğraf sanatçıdır. 1976 yılında ; ” Yeni Fotoğraf” dergisi’ni çıkardı. 1977 ve 1980 yıllarında YENİ FOTOĞRAF YILLIK’larını çıkardı. 2011 yılında “İstanbul Fotoğraf Müzesi”ni kurdu. Yani kısacası ; Gültekin Çizgen iyi bir fotoğraf ustasıdır ve ben onunla birlikte çalıştığım için şanslı ve mutluyum.
B.D.: Türkiye’nin ilk ve tek fotoğraf müzesi olan” Balıkesir Ulusal Fotoğraf Müzesi ve M. Emin Tan Fotoğraf Kitaplığı ” kurucuları arasında yer alarak müzeyi fotoğrafsever ve sanatseverlere armağan ettiniz. Bu durumu lütfen biraz açar mısınız?
A.H.V. : Evet sizin de belirttiğiniz gibi Türkiye’nin ilk ve tek fotoğraf müzesi ve fotoğraf kitaplığı olan” Balıkesir Ulusal Fotoğraf Müzesi ve M. Emin Tan Fotoğraf Kitaplığı”nı 2006 yılında BASAF(Balıkesir Fotoğraf Sanatçıları Derneği) Yönetim Kurulu Üyesi olarak kurduk. Ve Türk fotoğrafseverlerine armağan ettik.18 milyon nüfusa sahip megakent İstanbul’da ;” İstanbul Fotoğraf Müzesi 2011 yılında kuruldu. 2019 yılında kapandı. Hala İstanbul’da bir fotoğraf müzesi yok. Türkiye’de kültür ve sanatın merkezi olan İstanbul’da bir fotoğraf müzesinin olmaması üzücüdür.” İstanbul Fotoğraf Müzesi” nin kurulmasına İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kültür Bakanlığı veya holdingler sahiplenip kurabilirler. Doğuş Grubu ; Tanınmış fotoğrafçımız Ara Güler Müzesi’ni İstanbul Bomonti’de kurdu. İyi de etti. Türk fotoğraf ve sanat dünyamıza katkı da bulunmuş oldu. Doğuş Grubu’na teşekkür ederim.
B.D.: Ansiklopediler sizin fotoğraflarınıza ve yaşam öykünüze yer verdi. Hangi ansiklopedi ve yayınlarda yer aldınız?
A.H.V.: Türkiye’de bir zamanlar ; Ansiklopediler önemli bir yer tutuyordu. Bu ansiklopediler benim biyografime ve fotoğraflarıma ansiklopedilerde yer verdiler. İstanbul Ansiklopedisi(Kültür Bakanlığı& Türk Tarih Vakfı), Görsel Genel Kültür Ansiklopedisi, Compton’s Genel Kültür Ansiklopedisi, Temel Britanica Ansiklopedisi, Plastik Sanatçılar Ansiklopedisi(Prof. Kaya Özsezgin), Ana Britanica Ansiklopedisi, Türkiye’de Kim Kimdir Ansiklopedisi, 1982 yılı Mayıs Milliyet Sanat ve Hürriyet Gösteri Dergisi (Genç Fotoğrafçılar Özel Sayısı), Sanat Çevresi(Hamit Kınaytürk) , Sanat Ortamı, San Ajans(Bülent Akkurt)Dergisi’nde yer aldım.
B.D.: Fotoğraf yarışmalarında çeşitli ödülleriniz de var. Birazda bundan söz eder misiniz?
A.H.V.: Fotoğraf sanatına lise çağlarında 1970’li yıllarda tutulmuştum. İlk ödüllerim bu lise çağlarında katıldığım yarışmalardan aldığım ödüllerdir. 1976 yılında SES Mecmuası Türkiye Liselerarası Fotoğraf Yarışması düzenlemişti. Bu yarışmada 1.lik ödülü olan “Altın Kamera” ödülünü kazanmıştım. Ödülün para ödülü de 1500 lira idi. O zamanlar 1500 liranın ne kadar büyük para olduğunu düşününüz. Ayrıca okuluma da 6 ciltlik Hayat Ansiklopedisi’ni kazandırmıştım. Ayrıca ; 1976 ve1977 yıllarında İstanbul Robert Koleji Fotoğrafçılık Kulübü iki yıl üst üste Türkiye Liselerarası Fotoğraf Yarışması’nda 1.lik ve 2.lik ödüllerini kazandım. Ödüllerimizi İstanbul Sinametek Derneği Başkanı Onat Kutlar verdi. Fotoğraflarımızda Sinematek Salonu’nda sergilendi.
B.D.: Fotoğraf albümünüz yayınlandı. Fotoğraf albümünüzün adı neydi?
A.H.V. : 2021 yılında “Gördüğüm; İNSAN” fotoğraf albümümü yayınladım. İnsan konusu benim önceliğimdir. İnsansız fotoğraf düşünemiyorum. İnsan ; yaşamın bir parçası ve öğesi. “Gördüğüm; İNSAN” fotoğraf albümü siyah-beyaz fotoğraflardan meydana geliyor. İkinci çıkaracağım fotoğraf albümümün adı da “Gördüğüm; İSTANBUL” olacak. Bir yıl boyunca İstanbul’u çalıştım. Bu albümümdür yine siyah-beyaz fotoğraflardan meydana gelecek. Ben fotoğrafta ;”Sokak Fotoğrafçılığı” tarzını seviyorum. Çünkü ; Sokakta hayat ve yaşam var.
B.D.: En sevdiğiniz fotoğrafınız hangisidir?
A.H.V. : Bir sanatçının tüm eserleri kendi çocuğu gibidir. Birbirinden ayırt edemez. Fakat sevdiğim fotoğraflar vardır. “Tamirci Çocuk” fotoğrafını çekerken bana bakar mısın dedim. Çocuğun kızgın bakışı benim yüreğimi deldi geçti. Demir haddehanesinde çalışan bir işçi öğle molasında oturmuş dinleniyordu. İşçi öyle bir derin düşüncede idi ki ; bu işçiyi bu kadar derin düşünceye sevk eden düşünce nedir diye kendi kendime sordum. Diğer bir fotoğrafta ; Ağustos sıcağında demir haddehanesi ocağının karşısındaki işçinin alnından ve yanaklarından süzülen terlerdi. İşte dedim ; Gerçek bir ekmek parası kazanmanın alın teri bu…
B.D.: Genç fotoğrafçılara neler öğütlersiniz?
A.H.V. : Yabancı ve Türk fotoğraf ustalarının eserlerini incelesinler. Bol bol fotoğraf çeksinler. 70 yaşına geldim. Tam 53 yıldan beri fotoğraf çekiyorum. Av köpeği nasıl bir avı koklayarak bulursa, ben de nerede bir fotoğraf var, nereden bir fotoğraf çıkar. Onu hissederim. Konu fotoğrafı bir saniye içinde çekmezden önce kafamda çerçeveyi(kadrajı) yapar, diyaframı ve enstantaneyi yapar fotoğrafı çekerim. Bu tabi ki 53 yılın pratiği sonucunda elde edip kazanıyorsunuz.
Röportaj: Burcu DEMİR